Po rozkwicie potęgi w czasie panowania Jagiellonów Rzeczpospolitą czekał niezwykle trudny okres. Pod koniec XVIII wieku całkowicie zniknęła z mapy, padając ofiarą rozbiorów dokonanych przez sąsiadów. Nikt się nie spodziewał, że ten okres zniewolenia potrwa aż tak długo.
Trzeci rozdział podręcznika do klasy czwartej szkoły podstawowej Wczoraj i dziś jest poświęcony właśnie temu okresowi. Uczniowie zapoznają się z wydarzeniami w XVII wieku, który obfitował w wojny i konflikty, w przypadku Polski szczególnie z Rosją i Szwecją. Oswoją się z postacią króla Stanisława Augusta Poniatowskiego i dramatycznym okresem trzech rozbiorów. Poznają również okoliczności zrywów niepodległościowych, które miały miejsce w okresie rozbiorowym – od powstania Kościuszki po powstanie styczniowe.
Sprawdzian z historii klasa 4 dział 3 – Wojny i upadek Rzeczypospolitej – Wczoraj i dziś skupia się na wiedzy ujętej w tym rozdziale, przywołując najważniejsze wydarzenia, kluczowe postaci i daty, które uczniowie powinni zapamiętać. Tym samym jest dobrym narzędziem do powtórki przed sprawdzianem, ale też metodą na uporządkowanie zdobytych dotychczas wiadomości.
